De Maasduinen
Natuurlijk Noord-Limburg
Introductie

Het boek ‘De Maasduinen’ beschrijft de bijzondere natuur tussen grofweg Venlo en Nijmegen. Maar liefst 20 natuurgebieden komen hierin aan bod. Daarbij gaat het zowel om de hier aanwezige biotopen, als de daarin voorkomende flora en fauna. Maar ook de (landschaps-)geschiedenis en geologie die uiteraard hun stempel op de hier aanwezige natuur hebben gedrukt worden besproken.

Het boek begint met een inleiding op de geologie en geomorfologie van het Maasduinengebied dat de langste gordel rivierduinen van Nederland kent. Ook de streekhistorie komt uitgebreid aan bod. In dit hoofdstuk gaat het over het de stempel die de mens -van de prehistorie tot nu- op het landschap heeft gezet.

De beschrijving begint in het noorden van de provincie, bij de Mookerheide en de Sint-Jansberg en zakt dan via het dal van de Niers af naar het zuiden. Kenmerkend voor de Maasduinen zijn de heidegebieden zoals de Bergerheide, Groote Heide bij Venlo en de Gennepse Hei en de vele vennen waarvan bij de Ravenvennen een grote concentratie aanwezig is, maar die ook aanwezig zijn in het Bergerbos en het Zwart Water. De natuur langs de Maas komt aan bod in het hoofdstuk over het Heukelomse Beekdal, de Stalberg en de natuurgebieden in de Noordelijke Maasvallei. Landgoederen als die bij Bleijenbeek, de Hamert en Arcen hebben niet alleen een rijke geschiedenis, maar ook een bijzondere biodiversiteit. Ontginningsgebieden waar de natuur langzaam de hoofdrol overneemt als de Walbecker- en Dorperheide en het Jammerdal blijken een verrassende natuur te herbergen. Dat geldt ook voor natuurontwikkelingsgebieden als het Straelens broek en het Vreewater.

Ieder hoofdstuk is rijk geïllustreerd met fraaie natuurfotos van de landschappen in de gebieden en de daar aanwezige flora en fauna. Ook is er een wandelkaart opgenomen waarmee het gebied zelf bezocht kan worden.

Naast de hoofdstukken zelf, zijn in het boek ook meer dan 60 kaders opgenomen waarin bijzondere soorten uit de regio aan bod komen of historische of geologische wetenswaardigheden worden uitgediept.

Inhoudsopgave
VOORWOORD
  • Onontdekte parel van het noorden. Emiel Roemer, gouverneur van Limburg.
  • Samenwerking in de Maasduinen. Antoon Splinter, voorzitter Nationaal Park de Maasduinen
  • De Maasduinen, fascinerende natuur in een uniek landschap. Reinier Akkermans, Jan Erik Kikkert, Olaf Op den Kamp, Louis Reutelingsperger en Edmond Staal.
LANDSCHAPSVORMING

1 De Maasduinen, meer dan Maas en duinen. De vorming van de ondergrond. Louis Reutelingsperger

  • Kader 1a Rivierduinen nader bekeken, Louis Reutelingsperger
  • Kader 1b Gidsgesteenten en mineralen, Louis Reutelingsperger
  • Kader 1c Kwel en ijzeroer, Louis Reutelingsperger

2 Veranderend landschap. De invloed van de mens op het landschap. Louis Reutelingsperger en Ton Lenders.

  • Kader 2a Natuurgebieden bestaan niet, Edmond Staal
  • Kader 2b Het Molukkenkamp op de Bosserheide, Edmond Staal
  • Kader 2c Carnaval en de ‘joeksige’ dieren in de Maasduinen, Wiel Reivers

NATUURGEBIEDEN

3 De Mookerheide. Rijke historie en bijzondere natuur. Fred Hustings

  • Kader 3a Jachtslot Mookerheide, Ellen Luijks
  • Kader 3b Brem, het geel van de zandgrond, Olaf Op den Kamp

4. Sint-Jansberg. On-Nederlands mooi. Fons Mandigers.

  • Kader 4a Koningsven en de Diepen, Johan Thissen
  • Kader 4b Het Vliegend hert in Noord-Limburg, René Krekels

5. De Zelderse Driessen. Rivierduinen in een binnenbocht van de Niers. Olaf Op den Kamp

  • Kader 5a Het Genneperhuis, Teun Theunissen
  • Kader 5b Bijzondere bijen van de Maasduinen, Ivo Raemakers
  • Kader 5c Het succesverhaal van de Ooievaar, Jan Erik Kikkert

6. De Gennepse Hei. Hoe Gennep aan zijn heide kwam. Carlo van Seggelen

  • Kader 6a Steppesprinkhanen bij Gennep, Fred Hustings
  • Kader 6b Groentje waardeert nieuwe natuur, Wilfred Alblas

7. Het Bergerbos. Een gevarieerd rivierduinlandschap. Michel Nieuwelink

  • Kader 7a Klein warkruid, de duivel in het spel? Olaf Op den Kamp
  • Kader 7b Korstmossen in heide en stuifzand, Peter Eenshuistra
  • Kader 7c Meer Heideblauwtjes op de heide, Wilfred Alblas

8. Landgoed Bleijenbeek. Van middeleeuwse burcht tot pastoraal landschap. Ger Frenken.

  • Kader 8a Kasteelruïne Bleijenbeek, Ger Frenken
  • Kader 8b De Knoflookpad in de Maasduinen, Paul van Hoof
  • Kader 8c Behoud van oude graanrassen, Theo Bastiaens

9. Heukelomse Beekdal. Broekbos en graslanden in het Heuloërbroek. Edmond Staal

  • Kader 9a Maasheggen in Limburg, Marius Grutters
  • Kader 9b Drijvende waterweegbree, Arjan Ovaa
  • Kader 9c Akkers in de Maasduinen, Peter Verbeek

10. De Bergerheide. Van ontgronding naar Nationaal Park. Jan Erik Kikkert

  • Kader 10a De Gladde slang, status zorgwekkend, Ton Lenders
  • Kader 10b Nachtzwaluw, de nachtelijke ratelaar, Jan Erik Kikkert
  • Kader 10c Duikerwantsen in het Reindersmeer, Barend van Maanen

11. Landgoed de Hamert. Maasduinenlandschap met unieke vergezichten. Bart van der Linden.

  • Kader 11a Het Heerenven, René Gerats
  • Kader 11b Veenmossen, Peter Eenshuistra
  • Kader 11c De kluizenaar van de Hamert, Louis Reutelingsperger

12. De Stalberg. Een bloemrijk grasland langs de Maas. Reinier Akkermans

  • Kader 12a De Mol, maker van open plekken, Reinier Akkermans
  • Kader 12b Wespvlinders, Reinier Akkermans
  • Kader 12c Bladkevers op de Stalberg, Ron Beenen

13. Dorper- en Walbeckerheide. Landschap met een herstart. Edmond Staal

  • Kader 13a Een markante kloostergeschiedenis, Edmond Staal
  • Kader 13b De Zonnebaars, mooi maar bedreigend, Pim Lemmers
  • Kader 13c Grenzeloos boeren, Edmond Staal

14. Landgoed Arcen. Natuur in een oud cultuurlandschap. Louis Reutelingsperger

  • Kader 14a Kasteeltuinen Arcen, Louis Reutelingsperger
  • Kader 14b Natuur in Kasteeltuinen Arcen, Louis Reutelingsperger
  • Kader 14c Dorpsbewoners van Arcen, Louis Reutelingsperger

15. Straelens Broek. Een natuurgebied met een rijke historie. Arjan Ovaa

  • Kader 15a De roep van de Kroenekrane, Jan-Erik Kikkert
  • Kader 15b Natuurtransplantatie, Arjan Ovaa
  • Kader 15c Wolven, vroeger en nu, Olaf Op den Kamp en Louis Reutelingsperger

16. De Ravenvennen. Natuurherstel voor vennen en heide. Henk Heijligers

  • Kader 16a Hoogveen in de Maasduinen, Rienk-Jan Bijlsma
  • Kader 16b De Heikikker, een blauwe maandagsoort? Ton Lenders
  • Kader 16c De ‘Dennenpùeter’ en de teelt van Grove den, Louis Reutelingsperger

17. Het Vreewater. Kleinschaligheid langs de landsgrens. Aegidia van Grinsven

  • Kader 17a Het Konijn, Ger Frenken
  • Kader 17b Bramen van de Maasduinen, Louis Reutelingsperger en Rienk-Jan Bijlsma
  • Kader 17c Boomkikkers in de Maasduinen, Harry Bussink

18. Het Zwart Water. Afwisselende natuur rond de Venkoelen. Peter Eenshuistra

  • Kader 18a Vogels van oude bossen, Jan Erik Kikkert
  • Kader 18b Paddenstoelen in bossen, Peter Eenshuistra
  • Kader 18c Camilla, de Kleine ijsvogelvlinder, Wilfred Alblas

19. De noordelijke Maasvallei. Wildernis in het Maasdal. Jan Erik Kikkert

  • Kader 19a Grondels in de Maas, Nils van Kessel
  • Kader 19b Herstel kwelgeulen langs de Terrassenmaas, Daan Besselink
  • Kader 19c Wintervogels langs de Maas, Jan Erik Kikkert

20. Groote Heide Venlo. Van militair terrein naar natuurgebied. Sjraar van Beek

  • Kader 20a Littekens van de krijgsgeschiedenis, Twan Ernst
  • Kader 20b Landschapsgeschiedenis op de meter, Edmond Staal
  • Kader 20c Slakken van de Groote Heide, Stef Keulen

21. Het Jammerdal. Natuur in een oude kleigroeve. Wilfred Alblas

  • Kader 21a Kleigroeve Jammerdaalsche Heide, Marcel Dings
  • Kader 21b Doorsnijding met verbinding, Edmond Staal
  • Kader 21c Verzin het maar, Edmond Staal

22. De Holtmühle. Terrassenlandschap tussen snelweg en landsgrens. Phlip Bossenbroek en Hans Smulders.

  • Kader 22a Dubois en de fossielen van Tegelen, Wiel Schins
  • Kader 22b Brongebied Aalsbeek, Hans Hovens en Charles van Eijk

ADDENDUM

Om verder te lezen
Het Koninklijk Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
Nationaal Park de Maasduinen
Stichting Natuurpublicaties Limburg
Waarneming.nl
Het Limburgs Landschap
De auteurs
Soortenlijst
Sponsoren

Te citeren als
In: Akkermans, R.W., J.E. Kikkert, O.P.J.H. Op den Kamp, L.F.P.M. Reutelingsperger, E.E.L.M. Staal (redactie), 2025. De Maasduinen. Natuurlijk Noord-Limburg. Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht.

Hoofdstukken als
Reutelingsperger, L., 2025. De Maasduinen, meer dan Maas en duinen. De vorming van de ondergrond. Akkermans, R.W., J.E. Kikkert, O.P.J.H. Op den Kamp, L.F.P.M. Reutelingsperger, E.E.L.M. Staal (redactie), 2025. De Maasduinen. Natuurlijk Noord-Limburg. Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht: 4-31.

CIP

Koninklijke Bibliotheek 's Gravenhage

Team

  • Uitgever: Stichting Natuurpublicaties Limburg, Roermond
  • Redactie: Reinier Akkermans; Jan Erik Kikkert, Olaf Op den Kamp, Louis Reutelingsperger, Edmond Staal
  • Fotoredactie: Jan-Erik Kikkert en Patrick Palmen
  • Eindredactie: Gerard Majoor
  • Auteurs: Reinier Akkermans, Wilfred Alblas, Theo Bastiaens, Sjraar van Beek, Ron Beenen, Daan Besselink, Rienk-Jan Bijlsma, Phlip Bossenbroek, Harry Bussink, Marcel Dings, Peter Eenshuistra, Charles van Eijk, Twan ernst, Ger Frenken, Aegidia van Grinsven, Marius Grutters, Henk Heijligers, Paul van Hoof, Hans Hovens, Fred Hustings, Nils van Kessel, Stef Keulen, Jan Erik Kikkert, Pim Lemmers, Ton Lenders, Bart van der Linden, Ellen Luijks, Barend van Maanen, Fons Mandigers, Michel Nieuwelink, Olaf Op den Kamp, Arjan Ovaa, Ivo Raemakers, Wiel Reivers, Louis Reutelingsperger, Wiel Schins, Carlo van Seggelen, Edmond Staal, Teun Theunissen, Johan Thissen, Peter Verbeek
  • Kaarten: Bob Luijks (bewerking)
  • Vormgeving: Bob Luijks, Natuurportret
  • Omslag: Foto’s: Kraanvogel (Bob Luijks), Rode dophei (Henk Heijligers), Boomkikker en Koraaljuffer (Olaf Op den Kamp)

    Druk

    • ISBN nummer: 9789074508445
    • 1e druk
    • Jaar eerste druk: 2025

    In cijfers
    • Aantal pagina's: 480
    • Formaat: 16,5 x 24,5 cm
    • Trefwoorden: Limburg, Maasduinen, landschap, geologie, natuur, ecologie, flora, fauna, wandelen
    Meer informatie op het Internet

    Copyright

    Niets uit deze publicatie mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor het overnemen van gedeelten uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

    Ondanks alle zorgvuldigheid is het mogelijk dat niet alle rechthebbenden van tekst of beeld konden worden achterhaald. Auteurs en uitgever kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele fouten in deze uitgave.

    All rights reserved. No part of this book may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means electronic, mechanical photocopying or otherwise, without the permission of the publisher.

    Bestanden
    Bestelinformatie
    Kosten

    • Prijs: € 25,00
    • Leden: € 20,00
    • Verzendkosten Nederland: € 7,95
    • Verzendkosten voor andere landen op aanvraag.

    Bestelwijze

    U kunt op één van de volgende manieren onze publicaties bestellen:

    1. , Alle uitgaven zijn te bestellen via het Publicatiebureau. Stuur daartoe een e-mail naar ln.​lghnseitacilbup en vermeldt daarin de gewenste publicatie en uw adres, postcode en woonplaats. U ontvangt van ons dan vervolgens de noodzakelijke bankgegevens.
    2. Bij meerdere bestellingen tot maximaal 10 kilo (buitenland tot 2 kilo) hoeven maar eenmalig verzendkosten te worden betaald.
    3. Gratis uitgaven kunt u via de tab Bestanden downloaden van deze website.

    het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
    Kapellerpoort 1
    6041 HZ Roermond
    email: ln.​lghnseitacilbup

    Aanmelden
    Omslag
    • Provincie Limburg
    • Facebook